Tiểu sử Nhà thơ Xuân Sách
Xuân Sách (4 tháng 7 năm 1932 – 2 tháng 6 năm 2008) tên thật là Ngô Xuân Sách, ngoài ra ông còn bút danh Lê Hoài Đăng,
Xuân Sách sinh ra tại xã Trường Giang, huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa; Nơi ở trước khi ông qua đời là thành phố Vũng Tàu, thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Quá trình hoạt động của Xuân Sách
- Năm 1960 – 1980: Biên tập viên Tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Năm 1981 – 1984: Phó giám đốc Nhà xuất bản Hà Nội.
- Năm 1985 – 1995: Chủ tịch Hội Văn nghệ tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.
Đêm 2 tháng 6 năm 2008, ông qua đời tại bệnh viện Thanh Nhàn (Hà Nội), sau hai tháng nằm viện do chứng tai biến mạch máu não.
Ngày 6 tháng 6 năm 2008, linh cữu nhà văn Xuân Sách được đưa về an táng tại quê nhà Thanh Hóa, theo nguyện vọng sinh thời của ông.
Thành tựu của Xuân Sách
Xuân Sách đạt thành tựu trong cả văn xuôi và thơ trữ tình nhưng nổi tiếng nhất với tập thơ Chân dung nhà văn. Đó là 99 ký họa nhà văn (cùng một bài tự họa), lột tả thần thái của nhiều trong số tác giả quan trọng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại.
Nhà văn Hoàng Lại Giang (khi đó là trưởng chi nhánh Nhà xuất bản Văn học ở Thành phố Hồ Chí Minh và là người tham gia xuất bản tập thơ "Chân dung nhà văn"), kể lại:
In xong (Chân dung nhà văn) thì phản ứng của nhà văn rất lớn, và đấy là điều tôi không ngờ đến...Những nhà văn lớn có bản lĩnh, họ chịu đựng nổi, im lặng. Nhưng những nhà văn tầm tầm, lồng lộn, rất gay gắt yêu cầu Bộ Văn hóa kiểm điểm và thu hồi...
Nhà thơ Thanh Thảo kể lại:
Tập thơ (Chân dung nhà văn) được hâm mộ tới mức ngay trong thời bao cấp khó khăn mà người ta đã truyền tay nhau những bản phô-tô để vừa đọc vừa...tủm tỉm, hay vỗ đùi đen đét trước những "nét vẽ" tài hoa... Đúng Xuân Sách là người rất hóm, rất sắc sảo. Nhưng với riêng tôi, tôi lại nhớ về ông như một nhà thơ đàn anh đôn hậu, một biên tập viên thơ đầy trách nhiệm với những cây bút trẻ...
Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo nhận xét:
Tính tự trào của thơ Xuân Sách đặc biệt bộc lộ qua tập "Chân dung Nhà văn". Ông đã nắm bắt tính cách các nhà văn rất sắc sảo và tinh tế.
Còn tác giả Nguyễn Đông Nhật đã gọi ông là một nhân cách lớn và là lương tâm của một cộng đồng.
Ông được biết tới khi là tác giả phần lời các ca khúc nổi tiếng Đường chúng ta đi (dựa trên tứ thơ của Hoàng Trung Thông và Chế Lan Viên), Cùng anh tiến quân trên đường dài (nhạc Huy Du), đặc biệt nổi bật qua tập thơ Chân dung nhà văn và cũng chính tập thơ này đã trở thành bước ngoặt của cuộc đời ông.
Nhà nghiên cứu Đỗ Ngọc Thạch viết: "Các chân dung lần lượt xuống chiếu với nhiều cung bậc khác nhau. Có bài đùa một tí, có bài đùa dai, có bài xót xa đồng cảm, có bài nghẹn ngào uất ức, có bài mỗi lời là một vận vào khó nghe. Ra bài nào truyền tay bài đấy, truyền khẩu ở mọi nơi mọi lúc, ở giờ nghỉ các cuộc họp, ở quán nước vỉa hè, ở cửa hàng bia hơi bánh tôm Hồ Tây, ở quán thịt chó Hàng Lược… Và tất nhiên cũng được đặt lên bàn các cuộc họp của Ban Thường vụ Hội Nhà văn, cuộc họp Ban Tuyên huấn Trung ương và các cơ quan chức năng về văn hóa, văn nghệ, cơ quan bảo vệ văn hóa văn nghệ. Tôi cứ ngu ngơ như kẻ điếc không sợ súng, hay nói như nhà phê bình Vương Trí Nhàn: “ông Sách bị quỷ ám”. Cũng có lúc bị bầm dập, tôi thấy cô đơn trơ trọi, cũng có lúc ngộ ra cái khoái cảm tuyệt vời trong sự sáng tạo văn chương, tôi lặng lẽ đi tới. Biết đâu, Dại chốn văn chương ấy dại khôn!
Ba mươi năm sàng lọc được trăm bài, chín mươi chín bài xưng tụng các anh các chị đồng nghiệp, bài thứ một trăm tự vẽ mặt mình".
Tác phẩm
- Cô giáo làng (truyện ngắn, 1962)
- Đội du kích thiếu niên Đình Bảng (truyện, 1964)
- Mặt trời quê hương (tiểu thuyết, 1971)
- Đêm ra trận (truyện ngắn, 1974)
- Con suối mặt gương (thơ, 1974)
- Phía núi bên kia (tiểu thuyết, 1977)
- Nơi đi và đến (thơ, 1979)
- Rừng bên sông (tiểu thuyết, 1984)
- Đường xa (thơ, 1986)
- Cuộc hôn nhân bị đánh tráo (tiểu thuyết, 1991)
- Chân dung nhà văn (thơ, 1992)
- Người ơi, người ở lại (truyện ngắn, 1995)
- Cõi người (thơ, 1996)
