Vài nét về tập thơ "Tự hát" và thi sĩ Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh (1942 – 1988) là một trong những nhà thơ nữ nổi bật nhất nền văn học Việt Nam hiện đại, là người đi đầu cho khuynh hướng nữ tính của những nhà thơ nữ đổi mới. Tập thơ “Tự hát” (NXB Tác phẩm mới, 1984) có rất nhiều tác phẩm là điển hình cho khuynh hướng ấy, là tập hợp những khúc ca tự bạch trọn vẹn cái chất phụ nữ của Xuân Quỳnh - “Dữ dội và dịu êm/ Ồn ào và lặng lẽ”.
Cũng như Hồ Xuân Hương của những thế kỷ trước, Xuân Quỳnh đã vượt qua mặc cảm thân phận để tự tin, công khai giãi bày những tâm tư thầm kín và những khát khao tế nhị trong cõi lòng người phụ nữ. Nhưng không chua chát, bi phẫn như Bà chúa thơ Nôm, Xuân Quỳnh tỏ lòng bằng tiếng ca dịu dàng, nữ tính mà mãnh liệt, cương nghị - những phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam qua hàng nghìn năm lịch sử đầy bão tố của dân tộc.
Thơ Xuân Quỳnh như nhật ký trái tim của chị. Từ những buồn vui, trăn trở riêng tư, chị đã khắc họa nên những giá trị, phẩm chất tiêu biểu nhất của người phụ nữ Việt Nam, làm rung động bao trái tim của các thế hệ độc giả.
"Chẳng dại gì em ước nó bằng vàng
Trái tim em, anh đã từng biết đấy
Anh là người coi thường của cải
Nên nếu cần anh bán nó đi ngay"
(Tự hát)
Bài thơ mở đầu bằng một câu vừa dí dỏm, vừa tự tin thách thức “Chẳng dại gì”, rồi lại dịu dàng thủ thỉ “anh đã từng biết đấy”, nữ thi sĩ đem trái tim đặt lên bàn cân với giá trị vật chất, ca ngợi tình yêu của mình bằng cách ca ngợi người mình yêu. Ngôn ngữ thơ đời thường, như chẳng phải thơ mà là một câu bộc bạch chân tình thế thôi, nên có thể thấy chất nữ tính thể hiện thật tự nhiên.
Trái tim người phụ nữ giản đơn, dung dị, nhưng không hề tầm thường. Trái tim ấy luôn mong mỏi một tình yêu lý tưởng mà so với giá trị vật chất lớn lao như “vàng” cũng tầm thường, kể cả giá trị vĩnh cửu là “mặt trời” cũng không sánh nổi.
Tình yêu lý tưởng đối với người phụ nữ là tuyệt đối vĩnh hằng, trường tồn hơn cả sự vĩnh cửu của vũ trụ. Trái tim người phụ nữ khao khát nhiều thế đấy. Nhưng đừng nghĩ rằng phụ nữ quá tham lam. Họ rất nâng niu trân trọng niềm hạnh phúc đời thường, bởi điều lớn lao nhất đôi khi nằm ở những thứ bình dị:
"Chỉ còn anh và em
Cùng tình yêu ở lại…"
(Thơ tình cuối mùa thu)
Và họ yêu hết mình, nhiệt thành để vun đắp những khao khát ấy:
"Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào chẳng đập vì anh"
(Chỉ có sóng và em)
Họ lúc nào cũng tất bật chăm sóc chồng con với tấm lòng yêu thương không toan tính, đức hy sinh, bao dung của người phụ nữ, luôn muốn chở che, chăm lo hết thảy:
"Trời mưa lạnh tay em khép cửa
Em phơi mền vá áo cho anh
Tay cắm hoa tay để treo tranh
Tay thắp sáng ngọn đèn đêm anh đọc
Năm tháng đi qua mái đầu cực nhọc
Tay em dừng trên vầng trán lo âu…"
(Bàn tay em)
Họ còn chân thành yêu cả những người bên cạnh người mình yêu nữa:
"Phải đâu mẹ của riêng anh
Mẹ là mẹ của chúng mình đấy thôi
Mẹ tuy không đẻ, không nuôi
Mà em ơn mẹ suốt đời chưa xong"
(Mẹ của anh)
Trong sự đam mê, dâng hiến lại có cả sự tỉnh táo, sắc sảo, tinh tế của người phụ nữ thông minh, biết mình muốn gì và mình cần gì. Đó là nét quyến rũ riêng, rất hiện đại của người phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh.
Cho đi tất cả nhưng cũng mong mỏi được yêu thương, sẻ chia âu lo, được cùng nhau gánh vác:
"Trong tay anh, tay của em đây
Biết lặng lẽ vun trồng gìn giữ"
(Bàn tay em)
Bởi vì tình yêu không chỉ là chăm lo từng miếng ăn giấc ngủ mà còn là hai tâm hồn đồng điệu “Chung lo lắng, chung vui buồn, mơ ước”. Người phụ nữ muốn được ở bên người yêu với tất cả những gì thuộc về mình, được trân trọng, độc lập, kiêu hãnh với giá trị riêng của mình.Người phụ nữ yêu và muốn được yêu một cách xứng đáng, khiêm nhường mà tự tôn.
"Và trong em không thể còn anh
Nếu ngày mai em không làm thơ nữa"
(Nếu ngày mai em không làm thơ nữa)
Nhưng có lẽ vì quá khao khát, quá yêu thương nên kể cả trong hạnh phúc, người phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh luôn khắc khoải lo âu, e sợ những thay đổi, mất mát: “Em lo âu trước xa tắp đường mình”, “Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn”…
"Chuồn chuồn ơi báo làm chi bão tới
Trời bão lên rồi mày ở đâu?"
(Chuồn chuồn báo bão)
Trái tim yêu của một người phụ nữ từng trải, đã đi qua sóng gió, nếm trải gian truân trong tình yêu vẫn còn đó những đắm say, tha thiết, khát khao, dâng hiến, nhưng có phần trầm tĩnh hơn, sắc sảo hơn, tuy nhiên lại thêm nhiều nỗi băn khoăn, lo sợ.
Những dự cảm, hoài nghi ấy là những cung trầm thường tình trong khúc ca tình yêu, nhưng âm điệu chính vẫn là tin tưởng. Tin vào sức mạnh vô ngần của tình yêu đích thực, tin vào những giá trị chân thiện trong con người và cuộc đời.
"Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt, cuộc đời ai chẳng có
Cũng ngừng đập khi cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi"
(Tự hát)
Xuân Quỳnh sống, sáng tác trung thực và trọn vẹn với khát khao và tình cảm của mình. Mười tám bài thơ trong tập “Tự hát” là mười tám khúc tự tình của trái tim Xuân Quỳnh, và đa phần chị đã nói hộ hết tâm tư cho mọi người phụ nữ, bởi chính chị là một tâm hồn phụ nữ Việt Nam tiêu biểu nhất. Giàu tình thương và đức hy sinh, mãnh liệt và tự tôn, mong manh và kiên nghị, nhạy cảm và tin tưởng.
Trong bài “Cái tôi trữ tình trong thơ Xuân Quỳnh” Nguyễn Thị Tình viết: “Trong muôn vàn phong cách thơ hiện đại, nữ sĩ Xuân Quỳnh để lại một dấu ấn đặc biệt bởi một trái tim hồn hậu, đầy nữ tính và rất nhạy cảm trong thơ. Đó là một hồn thơ đầy trăn trở, khắc khoải, lo âu. Ngay cả khi viết về những điều bình dị nhất hay thể hiện những khát khao đời thường nhất thì thơ chị vẫn mang bao dự cảm về cuộc đời chảy trôi vô định”
Dòng cảm hứng nữ tính trong thơ Xuân Quỳnh tự nhiên mà sâu lắng, chân thành nên rung cảm. Nhắc đến phụ nữ trong làng thơ ca Việt Nam, và nhắc đến thơ ca về người phụ nữ Việt Nam, người ta nhớ ngay Xuân Quỳnh, nữ thi sĩ tài hoa mà những câu “Tự hát” của chị đã mở đường cho tiếng nói phụ nữ vang lên dõng dạc, mạnh mẽ trong thơ ca đổi mới.
Mục lục của tập thơ "Tự hát"
- Tự hát 21
- Hoa ti-gôn
- Chuồn chuồn báo bão
- Thơ viết tặng anh
- Nếu ngày mai em không làm thơ nữa
- Chỉ có sóng và em
- Gửi lại thành phố nắng
- Hoa dại núi Hoàng Liên
- Mẹ của anh
- Bàn tay em
- Thơ tình cuối mùa thu
- Hát ru (II)
- Thương về ngày trước
- Hoa cúc
- Bao giờ ngâu nở hoa
- Không đề (IV)
- Sẽ có mãi cô bé mười sáu tuổi
- Nói cùng anh
Đánh giá của bạn
